Bourgogne
Bourgogne biedt de crème de la crème van de Franse wijnen. Witte wijnen die trillen van levendigheid of zo mineraal en diepzinnig zijn dat je ze uren wilt bestuderen. Of zeer elegante rode wijnen die complex maar delicaat zijn en voorbestemd lijken om een eeuwigheid mee te gaan.
De beste wijnen in Bourgogne
Je herkent Bourgogne meteen op een kaart. De wijnstreek strekt zich namelijk opvallend bliksemsnel uit als een brede strook tussen Dijon in het noorden en Lyon in het zuiden. De Chablis hoort er als het ware ook bij, als een kleine enclave. De Chablis ligt op ongeveer 150 kilometer van Dijon en ligt dus dichter bij de Côte des Bar in de Champagne dan bij zijn eigen wijnbouwgebied.
Wat Bourgogne geografisch gezien ook kenmerkt, is de indrukwekkende maar verwarrende versnippering. In de regio, die een totale wijngaardoppervlakte heeft van 3.000 hectare, geldt al eeuwenlang het principe van echte verdeling als het gaat om erven. Alle erfgerechtigden krijgen precies hetzelfde deel. Door de eeuwen heen zijn de wijngaarden hierdoor letterlijk versnipperd geraakt. Vandaag de dag is het heel gewoon dat 27 verschillende wijngaarden een wijngaard van slechts twee hectare delen. Bovendien zijn niet alle wijngaarden hetzelfde. Hoewel de meeste wijngaarden op het zuiden liggen, kunnen er toch zeer verschillende kwaliteiten in een wijngaard worden geproduceerd. De beste wijnen komen uit het midden, de minder goede uit de voet van de wijngaard. Als je wijnen uit de Bourgogne gaat bekijken, kan deze gedetailleerdheid in het begin nogal overweldigend zijn.
De Bourgogne is relatief klein vergeleken met Bordeaux, het aantal hectares bedraagt ongeveer 20% van dat van Bordeaux.
De geschiedenis van Bourgondische wijn
Al in de Romeinse tijd werd er wijn gemaakt in de Bourgogne. Maar pas na de Middeleeuwen werd de kwaliteit van het wijn maken sterk verbeterd. Een belangrijke factor hierin was het werk van de monniken, die toegang hadden tot koele ruimtes in hun kloosters en ervoor zorgden dat al hun ervaringen op schrift werden gesteld, zoals bijvoorbeeld Dom Perignon. Op deze manier werden kennis en ervaring doorgegeven aan de volgende generaties.
In latere tijden kwamen de wijngaarden in handen van de adel. Maar na de Franse Revolutie werden veel van deze grootgrondbezitters gedwongen om hun wijngaarden te verkopen en het eigendom over te dragen aan de boeren. De daaropvolgende generaties erfenissen leidden tot een versnippering van de wijngaarden, waardoor de Bourgogne tegenwoordig wordt gekenmerkt door een grote diversificatie van percelen en wijngaarden. Bourgogne-wijnen leren kennen is een hele uitdaging, want behalve dat je alles over de wijngaarden zelf moet weten, moet je er ook achter zien te komen wie de wijnmaker van dat specifieke perceel is. Eén wijngaard kan tientallen verschillende eigenaren hebben, en dus ook wijnmakers.
Dit betekent dat kennis van de Bourgogne en haar wijnen een behoorlijke uitdaging kan zijn. Naast de verschillende wijngaarden met hun typische karakter, moet je ook de wijnmaker kennen. Een wijnmaker drukt een beslissende stempel op het eindproduct, de wijn in de fles. De wijngaard en de wijnmaker bepalen de kwaliteit en aantrekkelijkheid van een Bourgognewijn.
Hoe heeft de wijnbouw zich ontwikkeld in Bourgogne?
Zonder de Galliërs en de Romeinen, die elkaar vanaf de 1e eeuw voor Christus meer dan duizend jaar lang bevochten in Bourgogne, zou er waarschijnlijk helemaal geen wijnbouw in de regio zijn. De Romeinen rekenden op een makkelijke doortocht, maar de Galliërs maakten het hen zo moeilijk dat het tot een eeuwenlange gevechten kwam. Lange tijd gingen historici ervan uit dat de Romeinen hun troepen wilden voorzien van wijn die niet over lange afstanden vervoerd hoefde te worden. En dat ze daarom de eerste wijnstokken in Bourgogne plantten. De eerste archeologische vondsten die definitief bewijs leveren van wijnbouw vanaf de 2e eeuw zijn echter Gallisch. Uiteindelijk maakt het niet uit of het de Galliërs of de Romeinen waren die met wijnbouw in Bourgogne begonnen. Per slot van rekening smaakte de wijn toen heel anders dan wat we nu kennen en liefhebben.
De wijnbouw in Bourgogne bereikte zijn eerste hoogtepunt in de 10e eeuw. Welkom in de Vroege Middeleeuwen. In die tijd schonk de Franse adel veel uitstekende wijngaarden aan verschillende kloosterorden zoals de benedictijnen en cisterciënzers. Simpelweg omdat ze er zelf niet goed mee overweg konden. Het was goedkoper om de afgewerkte wijnen van de abdijen te kopen dan ze zelf te produceren. De monniken daarentegen lieten er geen gras over groeien. Ze legden niet alleen nauwgezet de wijngaarden aan, maar voerden ook de eerste bodemonderzoeken uit en observeerden zorgvuldig welke druivensoorten op welke locaties de beste resultaten opleverden, om hiervan te leren en de ideale combinaties van locatie en druivensoort te identificeren.
Ze bouwden ook stenen muren rond veel van hun eersteklas locaties om de druiven te beschermen tegen dieren. Deze zogenaamde clos behoren vandaag de dag nog steeds tot de beste locaties in Bourgogne. Kortom, de benedictijnen en cisterciënzers hebben het Bourgondische wijnlandschap vormgegeven. Op één groot verschil na: tot de late middeleeuwen was het aanbod van druivenrassen veel diverser.
Subregio's, het klimaat en de bodem van Bourgogne
Over het algemeen kan Bourgogne worden onderverdeeld in vier subregio's. Van noord naar zuid zijn dat: Chablis, Côte d'Or, Côte Chalonnaise en Mâconnais. Theoretisch zou de Beaujolais ook als vijfde subregio kunnen worden genoemd. Het is echter praktisch onafhankelijk. Daarom nemen we het niet op in deze lijst. De Chablis (waar alleen Chardonnay groeit), de Côte Chalonnaise en de Mâconnais zijn afzonderlijke regio's, terwijl de Côte d'Or nog eens in vier subregio's is verdeeld: Côte de Nuits en Hautes-Côtes de Nuits in het noorden en Côte de Beaune en Hautes-Côtes de Beaune in het zuiden. Hier is de meest verbouwde druivenvariëteit pinot noir.
Deze kleinschalige structuur suggereert dat het klimaat en de bodem in Bourgogne ook sterk variëren. In het noorden is het klimaat eerder koel en continentaal. Hier kan late vorst een groot probleem vormen, net als regen. In het zuiden heerst een overwegend gematigd landklimaat, dat herhaaldelijk wordt opgeschud door onaangename noorden- en westenwinden. De bodems in Bourgogne zijn zeer divers en variëren van kalksteen en mergel tot graniet en leisteen, maar ook grind en klei.
Welke druiven zijn toegestaan in Bourgogne
Als de druivenrassen niet waren veranderd, zou je vandaag in Bourgogne vooral de rode druif Gamay aantreffen. In de Middeleeuwen werd deze druif veel aangeplant omdat hij zo heerlijk ongecompliceerd is om te verbouwen en heerlijke fruitige wijnen produceert. De monniken waren misschien enthousiast over Gamay, maar de hertog van Bourgogne, Filips de Stoute, was dat niet. Volgens hem was het drinken van Gamay-wijn niet heilzaam. Dus verbood hij per decreet op 31 juli 1395 de druivensoort in Bourgogne.
Hiermee veranderde Filips de Stoute het aangezicht van Bourgogne aanzienlijk. In plaats van Gamay stond de hertog alleen Pinot Noir toe als rode druivensoort. En ook voor de witte druiven veranderde er veel. Waren er in de Middeleeuwen nog talloze verschillende druivenrassen, sindsdien domineert de Chardonnay. Hier en daar vind je nog wat Aligoté of Pinot Blanc. Voor de cruwijnen zijn echter alleen Chardonnay en Pinot Noir nog toegestaan.
Zijn alle Bourgognewijnen even goed?
Hier wordt het ingewikkeld. Over het algemeen is de kwaliteit van alle wijnen uit de Bourgogne erg hoog. De kwaliteit kan echter variëren van oogstjaar tot oogstjaar, afhankelijk van de weersomstandigheden. Zoals bijna overal ter wereld is er ook in Bourgogne een strikte hiërarchie van wijnen. De basis wordt gevormd door de wijnen van de regionale appellations. Deze wijnen worden Bourgogne Rouge of Bourgogne Blanc genoemd. De Crémant de Bourgogne. In totaal zijn er 23 regionale appellations in Bourgogne, die goed zijn voor 50 procent van de totale wijnproductie. Daarna volgen de gemeentelijke appellations, ook wel dorpsappellations genoemd. Meursault is bijvoorbeeld een gemeentelijke appellatie.
Er zijn ook 562 premier crus in Bourgogne. Dat klinkt als veel, maar de premiers crus zijn goed voor slechts tien procent van de totale productie. Bekende Premiers Crus zijn onder andere Chambolle-Musigny en Gevrey-Chambertin. De Grands Crus vertegenwoordigen de topkwaliteit van de Bourgogne wijnen. Er zijn slechts 34 Grands Crus in Bourgogne, die slechts twee procent van alle wijnen produceren. Bekende Grands Crus zijn Clos de Vougeot, Echezeaux, Clos de la Roche en Chambertin.
Hoe smaakt een wijn uit de Bourgogne?
Met al die verscheidenheid kun je ons antwoord misschien al raden. Qua smaak zijn Bourgognewijnen echt niet in een hokje te plaatsen. Afhankelijk van de subregio en appellatie waar de druiven gedijen, kunnen ze op de verschillende bodems van de wijngaarden totaal verschillende aroma's ontwikkelen.
Terwijl een Chardonnay uit Chablis vaak een bijna stralende zuurgraad heeft, is een Chardonnay uit Meursault meestal vol en volumineus. Hetzelfde geldt voor pinot noir. Maar wat alle wijnen gemeen hebben, is hun enorme elegantie. Bovendien maken de Grands Crus meestal indruk met een enorm bewaarpotentieel van tien of meer jaar.
Welk eten past goed bij Bourgogne wijnen
Of het nu gaat om Chardonnay of Pinot Noir, kleine wijn of grote plant, Bourgogne-wijnen zijn de perfecte begeleider van gerechten in alle situaties. Een Bourgogne Blanc is een fantastische dagelijkse begeleider van pasta met een romige saus, terwijl een Bourgogne Rouge heel goed past bij een pittige pizza. Fijne vis en een Chardonnay uit een Premier Cru gaan net zo goed samen als een Grand Cru Pinot Noir en de legendarische Bœuf bourguignon. Er zijn echt geen grenzen aan je creativiteit.
Als je niet zeker weet welke Bourgogne-wijn het beste past bij je geplande menu, neem dan contact met ons op. We geven je graag advies. In de tussentijd bevelen we graag onze gevarieerde en zorgvuldig samengestelde selectie van de beste Bourgognewijnen aan.
De verschillende appelaties in Bourgogne
Om een appellation in Bourgogne te krijgen, mogen alleen de druivenrassen chardonnay (wit), aligote (wit) en pinot noir (rood) worden gebruikt.
Bourgogne heeft de volgende onderverdeling in appellations:
- Appellation Bourgogne Contrôlée: de wijn komt uit de Bourgogne.
- Appellation <gebied of gemeente> Contrôlée: de wijn komt uit een bepaald gebied of gemeente in de Bourgogne. Bijvoorbeeld Appellation Puligny Montrachet Contrôlée: de wijn komt uit de gemeente Puligny Montrachet.
- Appellation <wijngaard>Contrôlée: de wijn komt van een speciale wijngaard.
- Premier cru: de wijn komt van een specifieke, zeer goede, wijngaard uit de Bourgogne. Op het etiket staat naast Appellation <gebied of gemeente> Contrôlée ook premier cru. Bijvoorbeeld: Appellation Puligny Montrachet Premier Cru Contrôlée: de wijn komt van een specifieke wijngaard uit de gemeente Puligny Montrachet.
- Grand cru: de wijn komt van een van de beste wijngaarden in de Bourgogne.
De Grand Crus in Bourgongne
De Wet op de Appelation Controlees in Bourgogne bestaat sinds 1937. Het aantal appelaties is enorm, alleen al in de Cote D'Or zijn er meer dan 100 oorsprongsbenamingen te vinden. Hieronder vallen 33 grand crus en 1271 lieux-dits of climats. Zo'n 560 wijngaarden hebben de status van Premier Cru. De 100 verschillende appelaties in de Cote D'Or zijn te vinden in 35 gemeenten.
Het verschil in kwaliteit is enorm. Je kunt daarom niet zomaar de ene Grand Cru met de andere vergelijken. Hetzelfde geldt voor de Premier Cru's.
De Grand Crus worden beschouwd als de beste wijnen van Bourgogne. Deze Grand Crus zijn:
De Bourgogne Grand Crus, de beste witte wijnen
- Bâtard-Montrachet.
- Bienvenues-Bâtard-Montrachet
- Chevalier-Montrachet
- Corton-Charlemagne
- Criots-Bâtard-Montrachet
- Montrachet
De Bourgogne Grand Crus, de beste rode wijnen
- Bonnes-Mares
- Chambertin-Cos de Bèze
- Chapelle-Chambertin
- Chambertin
- Charlemagne
- Charmes-Chambertin
- Clos de la Roche
- Clos de Tart
- Clos de Vougeot
- Clos de Lambrays
- Clos Saint Denis
- Corton
- Échezeaux
- Grote Échezeaux
- Griotte-Chambertin
- La Grande Rue
- La Romanée
- La Tâche
- Latricières-Chambertin
- Mazis-Chambertin
- Mazoyères-Chambertin
- Musigny (waarin ook een klein deel witte Grand Cru wordt gemaakt)
- Richebourg
- Romanée-Conti
- Romanée-Saint-Vivant
- Ruchottes-Chambertin
Helaas zegt een wijngaard niet alles over de kwaliteit van de wijn. De wijnmaker is hierin uiteindelijk bepalend.
Sommige wijngaarden zijn een monopole. Dit betekent dat de wijngaard maar één eigenaar heeft. Voorbeelden hiervan zijn Domaine de la Romanee Conti met La Tache en Romanee-Conti en Lamarche die Grande Rue bezit.
Wijnhuizen
Wat zijn de beste wijnproducenten in Bourgogne
Er zijn er eigenlijk te veel om op te noemen, maar over het algemeen zijn de volgende domeinen toonaangevend:
- Domaine Leflaive
- Domaine Leroy
- Ramonet
- Roumier
- Liger Belair
- D'Auvenay
- Raveneau
- Dauvissat
- Coche Dury
- Domaine de la Romanee Conti
- J.F. Mugnier
- Dujac
- Meo Camuzet
- Ponsot
Wat zijn de duurste wijnen uit de Bourgogne?
De prijs van een wijn wordt bepaald door de kwaliteit en, in toenemende mate, de zeldzaamheid van de wijn. Zeker vanaf 2015 is deze trend versneld.
De duurste wijnen uit de Bourgogne komen vooral van Domaine de la Romanee Conti, D'Auvenay, Coche Dury, Domaine Leroy, Liger Belair, maar deze lijst is zeker niet volledig.
